تمام جملاتی که در زیر ردیف شده ، میتوانند حقیقت محض باشند:

* استنلی کوبریک یک مافوق نابغه و بزرگترین هنرمند سینمایی قرن 20 بود.

*استنلی کوبریک از طرف دولت مجبور شد تا پروژه فرود بر روی کره ماه را برای منحرف کردن ذهن مردم جهان، در استودیو ، جعل کند.

*استنلی کوبریک اشاراتی را در مورد کارهایی که به صورت مخفیانه مجبور به انجام آن شده بود در فیلمهایش به خصوص تلالو و چشمان باز بسته، گنجانده است.

*استننلی کوبریک به خاطر چیزهایی که میدانست و کارهایی که کرده بود به قتل رسید!

اظهاراتی که در بالا آمده مبنای مقالاتی شده که در چندین سال اخیر در باره ی زندگی و مرگ بزرگترین کارگردان مستقل دنیا ،که مثل تک تک فیلمهایش به معمایی نیمه حل شده شبیه است، در اینترنت منتشر میشود.

در میان اهالی سینما اعم از کارگردان های معروف و مخاطبان حرفه ای ، نام استنلی کوبریک ، کمال گرایی را در ذهن تداعی میکند. کمال‌گرایی در روانشناسی باوریست که در آن باید تمام کارها را به شیوه‌ای وسواسی کامل انجام داد و غیر از آن مورد قبول نیست.

کوبریک در طی 48 سال فعالیت هنری خود تنها 13 فیلم ساخت. فیلم هایی که هرکدام به نحوی ایجاد جنجال و حاشیه را برای سازنده خود در پی داشت. از فیلم ضدجنگ راه های افتخار محصول 1957 که نمایش آن در اکثر کشور های اروپایی ممنوع شد تا لولیتا ساخته سال 1962 فیلمی که به دلیل محتوای اروتیک با سانسور های شدید سیستم کاتولیک حاکم بر سینما آن سال ها رو برو شد ، آثار کوبریک همیشه با بحث های داغ پیرامونش همراه بوده.

البته اوج این حاشیه سازی ها به فیلم پرتقال کوکی 1971 میرسد زمانی که کوبریک به خاطر ساخت و اکران این اثر در انگلستان موجی از نامه های توهین بار و حتی تهدید به مرگ از طرف مردمی که معتقد بودند خشونت هایی که توسط گروه آنارشیست به رهبری الکس کاراکتر نوجوان فیلم  رقم میخورد باعث تقلید عده ای از جوانان و نا آرامی آن سال های  لندن شده است.

فشارهای مردم و توهین های که در مدرسه نثار دختران کوبریک میشد، او را واداشت تا اکران فیلم را در کشور انگلستان متوقف کند. این نمایش خیرکننده ای از قدرت یک کارگردان است! بسیاری از فیلمسازان آن نسل از این که نفوذ یک کارگردان در استودیو بزرگی مثل برادران وارنر تا این حد زیاد است که میتواند جلوی پخش یک فیلم را بگیرد، در حیرت مانده اند.

***

4 سال بعد کوبریک با استفاده از دوربین های NBC که در انبار برادران وارنر به صورت محرمانه طبقه بندی شده بودند، صحنه های حیرت آوری از لوکیشن هایی که  تنها منبع نورشان روشنایی شمع است در فیلم بری لیندون خلق کرد.

لنز استفاده شده در این دوربین ها حتی دو برابر دوربین های امروزی سرعت دارد و برای پروژه های عکس برداری سازمان ناسا طراحی شده. سازمانی که با کوبریک در هنگام ساخت فیلم 2001: یک اودیسه فضایی در سال 1968 همکاری های زیادی داشت. تنها جایزه دوران فعالیت سینمایی کوبریک که به نام خودش دریافت کرد ، در مقام ناظر جلوه های ویژه برای همن فیلم (اودیسه ) بود. اودیسه فضایی محصول 1968 کوبریک توسط انجمن علمی آمریکا به عنوان طبیعی ترین و علمی ترین فیلم ساخته شده از نظر فیزیک اجسام در مورد فضا انتخاب شد. تا سال 2013 که جای خود را به فیلم جاذبه اثر آلفونسو کوارون داد و در مقام دوم قرار گرفت.

 ارزش کارکوبریک در اودیسه زمانی بر مخاطب روشن میشود که در هنگام تماشای این حماسه باشکوه و جلوه های ویژه عظیم (باید روی پرده عریض سینما و با صدای عالی پخش تا عظمت آن درک شود نه در قاب حقیر تلویزیون!) نکته ای را در نظر بگیرد : تمامی این فضا های اسرار آمیز و بکر در 50 سال پیش بدون کمک کامپیوتر ساخته شده و نحوه ایجاد بسیاری از صحنه های اودیسه حتی تا امروز به صورت یک معمای حل نشده باقی مانده است.

***

اما بزرگترین معمای ساختِ کوبریک هزارتویی است به نام تلألو محصول 1980 ،  مشهورترین ساخته او در نزد مخاطب عام، حاصل اقتباسی از پرفروش ترین رمان سال به قلم استیفان کینگ رمان نویس معروف در ژانر وحشت. فیلم تلألو با رمان تفاوت بزرگی دارد.  زیاد بودن انحرافات نسخه سینمایی کوبریک از مسیر روایت کتاب ، شکایت استفان کینگ ، نا امیدی خوانندگان رمان که به سینما آمده بودند و نقد های متوسط رو به منفی را به دنبال داشت.

در زمان اکران اتفاقی که برای برخی دیگر از آثار کوبریک درهنگام نقد رقم خورده بود ،یعنی نقد های محافظه کارانه ، بازهم در نقد این اثر تکرار شد . راجر ایبرت ( منتقد مشهور هالیوود) از معدود منتقدانی بود که چهار ستاره کامل و لقب شاهکار مدرن در ژانر وحشت را به فیلم تلالو داد.

علیرغم تمام بی توجهی ها به تلالو در آن دوران ، پیش گویی جک نیکلسون درباره کلاسیک شدن فیلم در آینده ای نه چندان دور ، درست از آب درآمد و امروزه دور از ذهن به نظر میرسد که کسی خود را عشق فیلم بداند و سینمایی تلالو کوبریک را ندیده باشد !

ابهامات زیاد تلالو باعث شد تا به امروز نظریه های گوناگونی در باب نمادها  موجود در فیلم از طرف منتقدان و اساتید و تحلیلگران ارئه شود. مستند اتاق 237 محصول 2012 یکی از این نظریه ها را که دلایل محکمی هم برای درستی خود دارد به تصویر میکشد: تلالو کوبریک درباره جعلی بودن تصویر فرود آپولو بر روی کره ماه!

***

چشمان باز بسته آخرین فیلم کوبریک 12 سال بعد از غلاف تمام فلزی محصول 1987 که در مورد جنگ ویتنام ساخته شد، برای اکران آماده میشود. موضوع فیلم درباره مشکلات زناشویی یک دکتر ثروتمند ساکن نیویورک است. اما این بار هم کوبریک از سوژه فیلم و حضور بازیگران مشهوری چون تام کروز و نیکول کیدمن برای نمایش مسئله عمیق تری که در ذهن خود داشته استفاده میکند: نشان دادن بی پرده مراسم های فوق محرمانه فراماسونر ها ، نفوذ و قدرت زیاد این گروه مرموز بر انتخاب مرگ و زندگی انسان ها. 

اگر چه کوبریک هیچگاه موفق به تماشای خروجی کار خود روی  پرده سینما نشد و چند هفته پیش از اکران به طرز مشکوکی مانند شخصیت های فیلمش درگذشت اما چشمان باز بسته را بهترین اثر خودش نامید.

***

استنلی کوبریک در 13 سالگی شطرنج را از پدرش آموخت و تا پایان عمرش یک استراتژیست باقی ماند. دوربین هدیه بعدی کوبریک او را وارد حرفه عکاسی برای مجله بزرگ لوک در نیویورک کرد زمانی که فقط 17 سال داشت! تکالیف مدرسه اش را بی فایده میدانست و بعد از پایان دبیرستان هرگز به دانشگاه نرفت. در 23 سالگی با سرمایه ای که پدر در اختیارش گذاشت اولین فیلم خود را ساخت و تا پایان عمر خود به فیلمسازی ادامه داد.

همراه با مرگ او در 1999 خیلی چیزها در سینما مرد. دیگر کارگردانی پیدا نشد که صحنه ای را 57 بار تکرار کند! یا کارگردانی که جرات آن را داشته باشد از کتاب نویسنده بزرگی به عنوان تخته پرش ایده های خود بهره گیرد و داستان منحصر به فرد و خاص و مدرن خود را روایت کند.( کاری که کوبریک در تلالو انجام میدهد) . بسیاری از کارگردان های شناخته شده دهه اخیر( کریستوفر نولان، گاسپار نئو، جیمز کامرون و...) دلیل ورود خود را به سینما یکی از فیلم های کوبریک میدانند. پس اگر شما به سینما علاقه دارید و هنوز موفق به دیدن هیچکدام از 13 فیلم کوبریک  نشده اید، وقت را هدر ندهید ! البته شاید بعد از پایان فیلم تلالو و اودیسه و چشمان باز بسته به این نتیجه برسید که وقتتان به هدر رفته! اما چیزی که شما نیاز دارید تماشای مجدد یا حتی سه باره و مطالعه آنالیزهای عمیق راب اگرد یا منتقدان دیگر است . اگر تاکنون لذت درک یک فیلم سنگین را بعد از خواندن نقد های جذاب تجربه نکرده اید پیشنهاد بالا را جدی بگیرد!

برنامه بعدی بخش فیلم: تحلیل های راب اگرد بر فیلم کالت تلألو شاهکار استنلی کوبریک.